Kłykciny kończyste – opis choroby

Kłykciny kończyste (łac. Verrucae genitales; określane też jako brodawki płciowe lub brodawki weneryczne) są łagodnymi, przerosłymi, uszypułowanymi, kalafiorowatymi tworami o charakterze brodawczaków. Stwierdza się je u ok. 1% osób aktywnych seksualnie. Zmiany lokalizują się w okolicach anogenitalnych, a przyczyną ich powstania jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (ang. Human papilloma virus – HPV). W patogenezie schorzenia biorą udział przede wszystkim dwa typy tego wirusa – HPV-6 i HPV-11 (95% przypadków) – które nie niosą ze sobą ryzyka nowotworzenia. Brodawki narządów płciowych mogą jednak być też pokłosiem zakażenia onkogennym typem wirusa (np. HPV-16 i HPV-18). Wówczas istnieje prawdopodobieństwo, że zmiany będą prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy bądź raka odbytu u kobiet oraz śródnabłonkowej neoplazji penisa lub raka penisa u mężczyzn.

Przyczyną infekcji są seksualne stosunki oro-genitalne z nosicielami wirusa brodawczaka ludzkiego. Kłykciny kończyste stwierdza się u 50-70% partnerów seksualnych osób z tego typu zmianami chorobowymi. Jednak nie każdy kontakt intymny z chorym musi skutkować zakażeniem. Podobnie nie zawsze nosicielstwo wirusa oznacza natychmiastowy wysiew brodawek. U 15-20% osób stwierdza się obecność DNA wirusa bez widocznych objawów klinicznych zakażenia. Infekcja HPV sama w sobie nie powoduje bowiem złośliwej transformacji zajętych komórek. W etiopatogenezie schorzenia istotną rolę odgrywają tzw. kofaktory – promieniowanie ultrafioletowe, palenie papierosów, niedobór kwasu foliowego, ciąża, niedobory odporności, terapia immunosupresyjna, zakażenie wirusem opryszczki (HSV-2). Brodawki płciowe ujawniają się szybciej w wyniku oddziaływania tych czynników. Ryzyko zakażenia wzrasta również przy współżyciu z wieloma partnerami płciowymi, szczególnie, gdy dany partner/partnerka również utrzymuje kontakty seksualne z wieloma osobami. Do infekcji wirusem HPV predysponują także współistniejące choroby, stany zapalne odbytu, przewlekłe upławy bądź stulejka.

Kłykciny kończyste – objawy

Brodawki narządów płciowych początkowo przybierają postać czerwonej grudki o niewielkich rozmiarach. Następnie dochodzi do wzmożenia procesów rogowacenia i zmiany barwy wykwitu na białawy. Obok pierwotnej zaczynają tworzyć się nowe zmiany, które łącząc się, powodują powstanie zwężonego u podstawy i kalafiorowatego tworu. Jeśli dojdzie do jego spłaszczenia (np. przy położeniu między pośladkami) – pierwotny, grudkowaty kształt brodawki ustępuje miejsca formie określanej mianem „koguciego grzebienia”.

Brodawki płciowe rozrastają się w różnym tempie u różnych pacjentów, ale z pewnością proces ten jest najszybszy w ciepłym i wilgotnym umiejscowieniu, jak okolice odbytu, gdzie najczęściej obserwuje się duże, kalafiorowate twory. Podobnie dzieje się w ciąży, gdy produkowany przez organizm ciężarnej progesteron wzmaga rozrost kłykcin. Przy większych zmianach współwystępuje świąd, a nawet ból i krwawienia.

Kłykciny kończyste u kobiet najczęściej zajmują wargi sromowe mniejsze, ujście pochwy, pochwę oraz odbyt. Natomiast brodawki płciowe u mężczyzn lokalizują się w wewnętrznej powierzchni napletka, na brzegu żołędzi oraz w okolicach wędzidełka.

Diagnoza

Diagnozujący pacjenta dermatolog, urolog bądź ginekolog nie powinien mieć problemu z rozpoznaniem schorzenia. Brodawki płciowe dają bowiem dość typowe objawy wraz z charakterystyczną dla nich lokalizacją anogenitalną. W celu lepszego uwidocznienia wykwitów lekarz może posłużyć się 3-5% roztworem kwasu octowego, który rozjaśnia śluz i odwadnia komórki, powodując krótkotrwale zbielenie chorobowo zmienionych obszarów skóry. Pomocne może okazać się też badanie histopatologiczne, rektoskopia okolic odbytniczych lub uretroskopia przy zajęciu ujścia cewki moczowej.

Leczenie

Jeśli diagnoza potwierdzi, że w wyniku zakażenia wirusem HPV u pacjenta rozwinęły się kłykciny kończyste, leczenie jest konieczne, by uniknąć groźnych powikłań z trudnościami w oddawaniu moczu włącznie. Najlepiej, by terapii poddało się oboje partnerów seksualnych – tylko wtedy będzie ona maksymalnie skuteczna. W farmakoterapii brodawek płciowych najczęściej stosuje się 20% roztwór alkoholowy podofiliny lub 80–90% kwas trójchlorooctowy (TCA). Krioterapia bądź 5-Fluorouracyl są metodami z wyboru w leczeniu rozległych zmian. Natomiast laseroterapia, zabieg chirurgiczny czy leczenie interferonem są zarezerwowane dla nawrotów choroby. Twory powstałe u kobiet w ciąży leczy się przez wymrażanie ciekłym azotem lub TCA. Na ogół zmiany w obrębie narządów płciowych i odbytu mają tendencję do utrzymywania się lub powiększania oraz zanikania przez lata. U 30% chorych wykwity ustępują samoistnie.

Prewencja

Współżycie z prezerwatywą i unikanie kontaktów seksualnych z dużą liczbą partnerów to podstawa profilaktyki schorzenia, jakim są kłykciny kończyste. Należy jednak mieć świadomość, że działania te nie zapobiegają zachorowaniu w sposób całkowity. Dodatkowo zaleca się wykonywanie badań profilaktycznych – test na obecność wirusa HPV – zwłaszcza przez osoby utrzymujące relacje intymne z cierpiącymi na brodawki płciowe. Działania te służą sprawdzeniu, czy chorobotwórczy wirus nie zainfekował także ich. Z kolei szczepionka przeciw HPV znajduje zastosowanie w przeciwdziałaniu dysplazji szyjki macicy, raka szyjki macicy, zmian dysplastycznych sromu oraz brodawek zewnętrznych narządów płciowych. Szczepienie adresowane jest przede wszystkim do dziewczynek przed potencjalną, pierwszą ekspozycją na źródło zakażenia wirusem HPV, czyli przed inicjacją seksualną (ok. 11-12 lat).

Skrócona lista objawów:

• zmiana pierwotna: pojedyncza, niewielka, czerwona grudka;
• kolejne wykwity: przerosłe, uszypułowane, kalafiorowate zmiany, powstałe wskutek zlania się kilku-kilkunastu mniejszych wykwitów, grudkowate lub spłaszczone (przypominające „koguci grzebień”);
• lokalizacja u kobiet: wargi sromowe mniejsze, ujście pochwy, pochwa, odbyt;
• lokalizacja u mężczyzn: wewnętrzna powierzchnia napletka, brzeg żołędzi, okolice wędzidełka;
• objawy towarzyszące: ból, krwawienie, świąd przy większych zmianach.